زردی نوزاد: از دلایل تا راهکارهای درمانی
زردی نوزاد یکی از بیماری‌های شایع در روزهای ابتدایی تولد است. تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم به زردی، اولین نشانه‌ای است که اغلب باعث نگرانی می‌شود. زردی معمولاً به دلیل افزایش بیلی‌روبین در خون نوزاد رخ می‌دهد. در اغلب موارد این حالت موقتی و طبیعی است و با مراقبت‌های ساده برطرف می‌شود؛ اما گاهی ممکن است نیاز به مداخله‌های پزشکی وجود داشته باشد.
شناخت دلایل زردی نوزاد و راه‌های درمان آن می‌تواند به آرامش خاطر خانواده‌ها کمک کند؛ به همین دلیل در این مقاله تلاش کردیم تا به همه این پرسش‌ها پاسخ دهیم و راهکارهای کاربردی را با زبانی ساده و علمی ارائه دهیم. به این صورت والدین می‌توانند با اطمینان بیشتری از نوزاد خود مراقبت کرده و برای درمان زردی فرزندشان اقدام کنند.
زردی نوزاد چه علتی دارد؟
زردی نوزاد چه علتی دارد؟ این پرسشی است که بسیاری از والدین در مواجهه با تغییر رنگ پوست نوزادشان می‌پرسند. اصلی‌ترین علت زردی در نوزادان، افزایش سطح بیلی‌روبین در خون است. بیلی‌روبین ماده‌ای است که هنگام تجزیه طبیعی گلبول‌های قرمز تولید شده و معمولاً توسط کبد به بیرون از بدن دفع می‌شود. اما در نوزادان کبد هنوز به‌طور کامل رشد نکرده و توانایی کافی برای دفع بیلی‌روبین وجود ندارد، به همین دلیل این ماده در خون تجمع پیدا می‌کند و موجب زرد شدن رنگ پوست و چشم‌ها می‌شود. از دیگر دلایل زردی نوزاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد
اگر گروه خونی مادر و نوزاد با هم ناسازگار باشند، بدن مادر ممکن است آنتی‌بادی‌هایی بسازد که به گلبول‌های قرمز نوزاد حمله کرده و باعث تخریب آن‌ها شوند. این تخریب موجب افزایش شدید بیلی‌روبین در خون نوزاد می‌شود.
تولد نوزاد نارس
تولد زودهنگام می‌تواند علت زردی نوزاد باشد؛ زیرا نوزادانی که قبل از هفته ۳۷ بارداری به دنیا می‌آیند، کبدشان هنوز کاملا رشد نکرده و نمی‌تواند بیلی‌روبین را به‌درستی دفع کند. این نوزادان معمولاً بیشتر در معرض زردی هستند.
ترکیبات خاص شیر مادر
در برخی موارد زردی می‌تواند به دلیل ترکیبات خاص موجود در شیر مادر ایجاد شود؛ زیرا این ترکیبات می‌توانند جذب بیلی‌روبین از روده نوزاد را افزایش دهند. این نوع زردی معمولاً بی‌خطر است و با ادامه شیردهی برطرف می‌شود.
نخوردن کافی شیر
نوزادانی که در روزهای اول تولد به مقدار کافی شیر نمی‌خورند (چه شیر مادر، چه شیر خشک)، ممکن است دچار کم‌آبی و یبوست شوند! این مسئله مانع دفع بیلی‌روبین از طریق مدفوع و ادرار و ابتلا به زردی می‌شود.
عفونت‌ها و بیماری‌های زمینه‌ای
برخی عفونت‌ها، اختلالات ژنتیکی در ساختار گلبول‌های قرمز یا مشکلات کبدی می‌توانند باعث بروز زردی غیرطبیعی و شدید در نوزاد شوند که نیازمند بررسی تخصصی‌تر هستند.
زردی نوزاد چند روز طول میکشد ؟
زردی نوزاد چقدر طول میکشد؟ در پاسخ باید گفت مدت زمان زردی نوزاد به شدت و نوع درمان آن بستگی دارد. در بیشتر موارد زردی فیزیولوژیک که در نوزادان سالم دیده می‌شود، معمولاً بین روز دوم تا پنجم پس از تولد ظاهر شده و تا روز دهم الی چهاردهم خودبه‌خود برطرف می‌شود. اما در نوزادان نارس یا آن‌هایی که بیماری زمینه‌ای دارند، ممکن است مدت بیشتری طول بکشد.
زردی شیر مادر هم نوعی زردی طولانی‌مدت است که گاهی تا چند هفته باقی میماند؛ ولی در اغلب موارد بدون نیاز به قطع شیردهی و با پایش منظم نوزاد، درمان شده و خطرناک نیست.
اگر زردی بیش از دو هفته در نوزاد ترم (با سن بارداری کامل) یا بیش از سه هفته در نوزاد نارس ادامه پیدا کند، نیاز به بررسی دقیق‌تر توسط پزشک وجود دارد. در چنین شرایطی آزمایش‌هایی برای بررسی عملکرد کبد، سطح بیلی‌روبین و احتمال وجود بیماری‌های زمینه‌ای انجام می‌شود.
توجه داشته باشید که طولانی شدن زردی همیشه به معنای خطرناک بودن آن نیست. اما نادیده گرفتن آن می‌تواند منجر به آسیب‌های عصبی مانند کرنایکتروس (نوعی آسیب مغزی ناشی از بیلی‌روبین بالا) شود. بنابراین پایش دقیق رنگ پوست، چشم‌ها و حتی رفتار نوزاد (مثل خواب‌آلودگی بیش‌ازحد یا بی‌حالی) اهمیت زیادی دارد.
سریعترین راه درمان زردی نوزاد
درمان زردی نوزاد بسته به شدت آن و علت زمینه‌ای، می‌تواند از مراقبت ساده در خانه تا اقدامات پزشکی تخصصی متفاوت باشد. اولین قدم برای درمان زردی، تشخیص نوع و سطح آن از طریق معاینه بالینی یا آزمایش خون (برای تخمین میزان بیلی‌روبین) است. پس از آن پزشک تصمیم می‌گیرد که آیا نوزاد به درمان نیاز دارد یا خیر! در ادامه روش‌های مختلف درمان زردی را بررسی می‌کنیم:
فتوتراپی (نور درمانی)
فتوتراپی یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای درمان زردی نوزاد است. این روش شامل استفاده از نور خاصی می‌شود که بیلی‌روبین را تجزیه کرده و به دفع آن از طریق پوست کمک می‌کند. فتوتراپی معمولاً در بیمارستان یا در خانه (با استفاده از دستگاه‌های خاص) انجام می‌شود و می‌تواند به سرعت میزان بیلی‌روبین را در خون نوزاد کاهش دهد.
تعویض خون
از موثرترین روش‌های درمان زردی نوزاد می‌توان به تعویض خون اشاره کرد. این روش در موارد شدید که زردی با فتوتراپی بهبود پیدا نمیکند مورد استفاده قرار می‌گیرد. در روش درمانی تعویض خون، خون نوزاد با خون سالم تعویض می‌شود تا سطح بیلی‌روبین کاهش پیدا کند. این درمان در بیمارستان و تحت نظر متخصصان انجام می‌شود و تنها در موارد حاد و بحرانی به کار میرود.
دارو درمانی
در موارد خاص و تحت نظر پزشک، ممکن است از داروهای خاص برای کاهش سطح بیلی‌روبین استفاده شود. این داروها معمولاً برای نوزادانی تجویز می‌شوند که زردی آن‌ها ناشی از اختلالات خاص یا مشکلات کبدی باشد.
درمان خانگی زردی نوزاد
درمان خانگی زردی نوزاد یکی از گزینه‌هایی است که پیش روی والدین قرار می‌گیرد. اگرچه در موارد شدید یا طولانی‌مدت زردی باید از روش‌های پزشکی مانند فتوتراپی یا حتی تعویض خون استفاده کرد، اما برای زردی‌های خفیف تا متوسط، برخی درمان‌های خانگی می‌توانند به تسریع روند بهبودی کمک کنند. البته قبل از هر اقدام درمانی، مشاوره با پزشک ضروری است.
تغذیه مکرر و کافی
شیر خوردن مکرر یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کمک به دفع بیلی‌روبین است. بنابراین مادر باید نوزاد را به‌طور مرتب بیدار کرده و هر ۲ تا ۳ ساعت یک‌بار به او شیر بدهد. این اقدام نه‌تنها از نظر تغذیه نوزاد مهم است، بلکه باعث می‌شود که بیلی‌روبین سریع‌تر از طریق مدفوع و ادرار دفع شود. این روش به‌ویژه برای نوزادان با زردی خفیف تا متوسط مفید است.
ممکن است این مطلب را دوست داشته باشید : دلایل گریه نوزاد – غذا برای گریه نوزاد
قرار دادن نوزاد در معرض نور طبیعی
یکی از راه‌های خانگی برای کمک به درمان زردی نوزاد، استفاده از نور خورشید است. در واقع قرار دادن نوزاد در معرض نور غیرمستقیم خورشید (کنار پنجره) به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در روز، می‌تواند به تجزیه بیلی‌روبین و کاهش زردی کمک کند. البته باید مراقب باشید که نوزاد در معرض نور مستقیم نباشد، زیرا ممکن است پوست حساس او دچار آفتاب سوختگی شود. همچنین قرار گرفتن طولانی مدت نوزاد در معرض آفتاب توصیه نمی‌شود.
استفاده از شیر مادر
شیر مادر یکی از بهترین منابع تغذیه‌ای برای نوزاد است و در بسیاری از موارد، حتی زردی‌های ناشی از شیر مادر با ادامه شیردهی کاهش پیدا می‌کنند! شیر مادر حاوی مواد مغذی و آنزیم‌هایی است که به عملکرد بهتر سیستم گوارشی نوزاد کمک کرده و موجب تسریع روند دفع بیلی‌روبین می‌شود. به طور کل تنها در شرایط خاص و با نظر پزشک، ممکن است شیر مادر موقتاً قطع شود.
کنترل دمای اتاق
دقت کنید که دمای اتاق نوزاد نباید خیلی بالا یا پایین باشد. چرا که دمای متعادل و مناسب برای نوزاد باعث می‌شود که او راحت‌تر بخوابد و استراحت کند. همچنین اگر اتاق خیلی گرم باشد، می‌تواند باعث تشدید زردی شود!
ماساژ بدن نوزاد
ماساژ ملایم بدن نوزاد (با استفاده از روغن‌های طبیعی و ملایم) می‌تواند به گردش خون بهتر در بدن او کمک کند و در نتیجه دفع بیلی‌روبین را سرعت ببخشد. البته باید از هرگونه فشار و ماساژ سفت و سخت پرهیز شود تا به پوست نوزاد آسیب نرسد.
برای رفع زردی نوزاد مادر چه بخورد؟
تغذیه مادر برای درمان زردی نوزاد اهمیت بسیار زیادی دارد. در واقع یکی از راه‌های مؤثر برای کمک به درمان زردی نوزاد، تغذیه صحیح مادر است. وقتی مادر تغذیه خوبی داشته باشد، شیر با کیفیت به نوزاد می‌دهد که به دفع بیلی‌روبین از بدن نوزاد کمک می‌کند. در این بخش به معرفی غذاهایی می‌پردازیم که مادران باید مصرف کنند تا تأثیر مثبتی بر سلامت نوزاد و درمان زردی او داشته باشند.
مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها
مادرانی که از مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه استفاده می‌کنند، می‌توانند به بهبود سلامت کبد و سیستم ایمنی خود کمک کنند. این مواد غذایی همچنین باعث تولید شیر سالم و باکیفیت می‌شوند. بنابراین مصرف میوه‌هایی مانند توت‌فرنگی و پرتقال و سبزیجاتی مانند اسفناج و کلم می‌تواند مفید باشد.
مصرف منابع آهن و پروتئین
برای بهبود سلامت عمومی و افزایش انرژی، مادر باید منابع غنی از آهن و پروتئین را در رژیم غذایی خود بگنجاند. منابع آهن مانند گوشت قرمز کم‌چربی، عدس و اسفناج و منابع پروتئینی مانند تخم‌مرغ و مرغ برای مادر مفید هستند. این مواد به حفظ انرژی مادر کمک می‌کنند و باعث تولید شیر با کیفیت بالا می‌شوند.
مصرف اسید فولیک و ویتامین D
تغذیه مادر برای درمان زردی نوزاد باید شامل مواد مغذی مانند ویتامین D و اسید فولیک باشد. اسید فولیک به تقویت سیستم ایمنی مادر کمک می‌کند و ویتامین D باعث جذب کلسیم و تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها می‌شود. مصرف منابع طبیعی این ویتامین‌ها مانند ماهی، تخم مرغ و لبنیات می‌تواند برای مادر و فرزند مفید باشد.
مصرف غذاهای حاوی امگا-۳
از غذاهای مفید برای جلوگیری از زردی نوزاد می‌توان به منابع امگا-3 مانند ماهی چرب (سالمون، تن) و دانه چیا اشاره کرد که به کاهش التهاب در بدن مادر کمک کرده و موجب تقویت سیستم ایمنی نوزاد می‌شوند.
مصرف ویتامین C
ویتامین C به تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود عملکرد کبد کمک می‌کند. بنابراین مصرف میوه و سبزیجاتی که غنی از ویتامین C هستند مانند پرتقال، کیوی، توت‌فرنگی و فلفل دلمه‌ای، می‌تواند به تسریع دفع بیلی‌روبین از بدن نوزاد کمک کند.
مصرف مایعات فراوان
اگر برایتان سوال ایجاد شده که «برای زردی نوزاد چی بخوریم؟» حتما به مصرف کافی مایعات توجه داشته باشید. چرا که آب و آبمیوه‌های طبیعی مانند آب سیب و آب پرتقال، باعث بهبود تولید شیر و در نتیجه تسریع دفع بیلی‌روبین می‌شوند.
غذاهای مضر زردی نوزاد کدامند؟
برخی غذاها ممکن است تولید شیر را کاهش دهند و تأثیر منفی بر سلامت نوزاد داشته باشند. به همین دلیل مادران باید این نوع غذاها را شناسایی کرده و از مصرف آن‌ها خودداری کنند. از غذاهای مضر زردی نوزاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
غذاهای حاوی شکر و چربی‌های ناسالم
غذاهایی که دارای مقادیر بالای شکر و چربی‌های ناسالم هستند، می‌توانند بر کیفیت شیر مادر تأثیر بگذارند و روند درمان زردی نوزاد را کند کنند. از جمله این غذاها می‌توان به فست‌فودها، نوشابه‌ها و شیرینی‌های صنعتی اشاره کرد.
نوشیدنی‌های کافئین‌دار
مصرف زیاد کافئین توسط مادر می‌تواند بر تولید شیر تأثیر منفی بگذارد و باعث کمبود مایعات بدن مادر شود. کافئین موجود در نوشیدنی‌هایی مانند قهوه و چای ممکن است باعث کاهش کیفیت شیر و در نتیجه کاهش اثربخشی درمان زردی نوزاد شود.
غذاهای سرخ‌شده
غذاهای سرخ‌شده و چرب به دلیل داشتن مقدار زیادی چربی ناسالم، می‌توانند موجب کاهش کیفیت شیر مادر شوند و این موضوع بر روند درمان زردی نوزاد تأثیر منفی میگذارد.
این مطلب را مطالعه بفرمایید : غذا برای وزن گیری نوزاد
جمع‌بندی
درمان زردی نوزاد در بسیاری از موارد نیاز به مداخلات پزشکی ساده دارد، اما نباید نقش تغذیه مادر را در این فرآیند نادیده گرفت. در واقع انتخاب صحیح غذا برای رفع زردی نوزاد می‌تواند روند بهبود را تسریع کند و به دفع سریع‌تر بیلی‌روبین کمک نماید. غذاهای طبیعی، سالم و غنی از آنتی‌اکسیدان مانند میوه‌ها، سبزیجات تازه، پروتئین‌های سبک و نوشیدنی‌های طبیعی، هم به سلامت مادر کمک می‌کنند و هم از طریق شیر، روی بدن نوزاد اثر مثبت می‌گذارند. در مقابل، پرهیز از غذاهای چرب، سنگین و صنعتی نیز اهمیت بالایی دارد. بنابراین، مادران با آگاهی از اصول تغذیه‌ای مناسب می‌توانند نقش مهمی در بهبود سلامت نوزاد خود ایفا کنند.
در این مقاله به بررسی دلایل، روش‌های درمانی و نقش تغذیه در بهبود زردی نوزادان پرداختیم و اطلاعات کاملی در این رابطه خدمتتان ارائه دادیم. در پایان توصیه می‌کنیم از خوراندن هر نوع ماده غذایی به نوزاد بدون مشورت با پزشک، صرف نظر کرده و به نکات گفته شده در این مقاله توجه داشته باشید.
نظرات کاربران