با بیماری های شایع در نوزادان آشنا شوید + علائم هشداردهنده
تولد نوزاد یکی از حساس‌ترین و در عین حال شیرین‌ترین مراحل زندگی هر خانواده است. در این دوران سلامت نوزاد از اولویت‌های اصلی والدین به شمار می‌رود؛ چرا که بدن نوزادان هنوز در حال رشد و تقویت است و سیستم ایمنی آنها توانایی مقابله با بسیاری از عوامل بیماری‌زا را ندارد. متاسفانه برخی از بیماری‌های نوزادان بسیار شایع بوده و گاهی با علائم خفیف شروع شده و در صورت بیتوجهای به مشکلی جدی تبدیل می‌شوند.
شناخت به‌موقع بیماری‌های شایع در نوزادان و آگاهی از نشانه‌های اولیه آنها می‌تواند از بروز بسیاری از عوارض جدی جلوگیری کند. این آگاهی باعث می‌شود تا در صورت بروز هرگونه تغییر نگران‌کننده، والدین سریع‌تر اقدام کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.
در این مقاله به بررسی رایج‌ترین بیماری‌ها در نوزادان، علائم هشداردهنده، زمان مراجعه به پزشک و روش‌های پیشگیری می‌پردازیم. بنابراین اگر نوزادی در خانه دارید یا در آستانه پدر و مادر شدن هستید، مطالعه این راهنما را به شما توصیه میکنیم.
چرا نوزادان بیشتر در معرض بیماری هستند؟
بدن نوزاد به‌ویژه در ماه‌های اول تولد، در مرحله‌ای حساس از رشد و تکامل قرار دارد. برخلاف بزرگسالان و حتی کودکان بزرگ‌تر، نوزادان هنوز سیستم ایمنی کاملی ندارند و نمی‌توانند با بسیاری از ویروس‌ها، باکتری‌ها و عوامل بیماری‌زا مقابله کنند. این موضوع یکی از دلایل اصلی شیوع بیشتر بیماری‌های نوزادان نسبت به دیگر سنین است.
۱. سیستم ایمنی نابالغ
نوزاد در دوران جنینی از طریق جفت، آنتی‌بادی‌هایی از مادر دریافت می‌کند که تا حدودی از او در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند. بعد از تولد این آنتی‌بادی‌ها از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شوند؛ اما بدن نوزاد هنوز نمی‌تواند خودش به‌طور کامل آنتی‌بادی بسازد. به همین دلیل نوزاد در برابر بیماری‌های ویروسی و باکتریایی بسیار آسیب‌پذیر است؛ به‌خصوص اگر از شیر مادر تغذیه نکند!
۲. عدم تکامل اندام‌ها
ریه‌ها، دستگاه گوارش و سیستم عصبی نوزاد در بدو تولد کاملاً بالغ نیستند. برای مثال ریه‌ها ممکن است در برابر عفونت‌های تنفسی بسیار حساس باشند یا معده نوزاد اسیدیته کافی برای نابود کردن میکروب‌ها ترشح نکند. این مسئله زمینه را برای بروز برخی از بیماری‌های شایع در نوزادان فراهم می‌کند.
۳. تماس با عوامل خارجی
نوزاد پس از تولد وارد جهانی با وجود میلیاردها میکروارگانیسم می‌شود. تماس با افراد مختلف، سطوح آلوده، پوشک‌های کثیف یا حتی بوسیدن نوزاد توسط افراد بیمار می‌تواند به سرعت منجر به انتقال بیماری شود و نوزاد را در معرض خطر شدید قرار دهد.
۴. نشانه‌های مبهم بیماری
علائم بیماری در نوزادان ممکن است بسیار مبهم باشند! برای مثال بسیاری از بیماری‌ها تنها با بی‌قراری، کاهش اشتها یا تب خفیف بروز پیدا میکنند. همین موضوع باعث تأخیر در تشخیص و افزایش احتمال پیشرفت بیماری می‌شود. در نتیجه، والدین باید نه‌تنها مراقب بهداشت محیط و تغذیه نوزاد باشند، بلکه کوچک‌ترین تغییر در رفتار یا ظاهر کودک را جدی بگیرند.
بیماری‌های شایع در نوزادان و نشانه‌های آنها
نوزادان به دلیل ویژگی‌های فیزیولوژیکی خاص خود، بیشتر از هر گروه سنی دیگری مستعد ابتلا به بیماری‌های مختلف هستند. آشنایی والدین با شایع‌ترین بیماری‌های نوزادان و نشانه‌های هرکدام، باعث تشخیص زودهنگام و پیشگیری از عوارض جدی می‌شود.
در این بخش به بررسی مهم‌ترین و رایج‌ترین بیماری‌های شایع در نوزادان می‌پردازیم؛ بیماری‌هایی که ممکن است در هفته‌ها یا ماه‌های اول زندگی بروز کنند و در صورت بیتوجهای، سلامت نوزاد را به خطر بیندازند.
۱. زردی نوزادان
زردی یا یرقان در اثر افزایش بیلی‌روبین (یک ماده زردرنگ حاصل از تجزیه گلبول‌های قرمز) در خون نوزاد رخ می‌دهد. کبد نوزاد هنوز به‌خوبی تکامل نیافته و نمی‌تواند این ماده را به‌سرعت دفع کند. از علائم زردی نوزاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زرد شدن پوست، ابتدا در صورت و سپس در بدن
- زردی سفیدی چشم‌ها
- خواب‌آلودگی بیش از حد
- کاهش اشتها یا ضعف در شیر خوردن
در بیشتر موارد زردی خفیف است و با تغذیه مکرر و نور طبیعی درمان می‌شود. اما اگر سطح بیلی‌روبین بالا باشد، نیاز به فوتوتراپی (نوردرمانی) در بیمارستان وجود دارد. در صورت زردی زودرس یا زردی شدید، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
۲. کولیک یا قولنج نوزاد
علت دقیق کولیک مشخص نیست اما ممکن است به دلیل گازهای گوارشی، نارس بودن دستگاه گوارش، درد یا حساسیت غذایی باشد. از علائم کولیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گریه‌های شدید و بی‌وقفه معمولاً در عصرها
- جمع‌کردن پاها به داخل شکم
- قرمز شدن صورت
- بی‌قراری با وجود تغذیه و در آغوش گرفتن توسط والدین
کولیک نوزاد معمولاً بعد از ۳ ماهگی کاهش پیدا می‌کند اما راهکارهای درمان آن شامل آروغ‌گیری بعد از شیر خوردن، ماساژ ملایم شکم، حمام گرم و در برخی موارد استفاده از قطره‌های ضد نفخ با تجویز پزشک است.
این مطلب را مطالعه فرمایید : اولین غذای کمکی نوزاد
۳. عفونت تنفسی ویروسی (مانند RSV)
ویروس‌هایی مانند ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) که در ماه‌های سرد سال شایع‌تر هستند می‌توانند به سرعت موجب بیماری نوزاد شوند. از علائم این نوع بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرفه‌های خشک یا همراه با خس‌خس
- آبریزش بینی
- تب خفیف یا شدید
- بی‌حالی و کاهش اشتها
- تنفس سریع یا سخت (در موارد شدید)
این بیماری در بیشتر موارد خفیف است و با استراحت، تغذیه کافی و مرطوب‌کردن هوا بهبود پیدا می‌کند. اما در نوزادان زیر ۶ ماه (به‌خصوص نوزادان نارس) ممکن است شدید شود.
۴. بثورات پوشک
تماس طولانی مدت پوست نوزاد با رطوبت، ادرار یا مدفوع می‌تواند موجب اگزما و حساسیت پوستی شود که از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرمزی و التهاب در ناحیه تناسلی نوزاد
- زخم یا پوسته‌پوسته شدن ناحیه تناسلی
- بی‌قراری هنگام تعویض پوشک
- جوشهای پوستی
استفاده از پمادهای محافظ مانند زینک اکساید، تعویض مرتب پوشک، خشک نگه داشتن و مراقبت از پوست نوزاد و در صورت شدید شدن، مراجعه به پزشک برای تجویز کرم‌های ضد قارچ یا آنتی‌بیوتیک موضعی باعث درمان این مشکل می‌شود.
۵. اسهال و استفراغ
عفونت ویروسی، مسمومیت غذایی یا واکنش به شیر خشک می‌تواند باعث اسهال و استفراغ در نوزادان شود. برخی از علائم این بیماری عبارتند از:
- مدفوع آبکی و زیاد
- استفراغ مکرر
- نشانه‌های کم‌آبی مانند خشکی دهان و کاهش ادرار
در این موارد باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. اما مصرف محلول ORS با تجویز و تحت نظر پزشک مفید است. ذکر این نکته ضروریست که اسهال و استفراغ در نوزادان می‌تواند خیلی سریع باعث کم‌آبی و حتی بستری شدن نوزاد شود.
این مقاله ممکن است مفید باشد : غذا برای درمان استفراغ کودک و نوزاد
۶. تب در نوزادان
تب در نوزاد می‌تواند نشانه اولیه بسیاری از بیماری‌ها باشد. در واقع نشانه اولیه بسیاری از عفونت‌های ساده تا بیماری‌های خطرناک تب است که برخی از علائم آن عبارتند از:
- دمای بدن بالای ۳۸ درجه در نوزاد زیر ۳ ماه
- بی‌حالی یا بی‌قراری
- گریه‌های مداوم
- کاهش اشتها
در نوزاد زیر ۳ ماه هرگونه تب اورژانسی محسوب می‌شود و باید بلافاصله به پزشک مراجعه شود. همچنین توصیه میکنیم از داروهای تب‌بر بدون تجویز پزشک استفاده نکنید. این مطلب را مطالعه فرمایید : دلایل گریه نوزاد
۷. عفونت گوش
عفونت گوش یکی از بیماری‌های شایع در نوزادان است که در اکثر موارد در اثر سرماخوردگی ایجاد می‌شود. برخی از علائم این بیماری عبارتند از:
- گریه و بی‌قراری هنگام دراز کشیدن
- دست زدن مکرر به گوش
- تب
- خروج مایع از گوش
معاینه گوش توسط پزشک و در صورت نیاز تجویز آنتی‌بیوتیک موجب بهبود عفونت گوش می‌شود اما در صورت عدم درمان، ممکن است شنوایی نوزاد دچار اختلال گردد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
مراقبت از نوزادان حساسیت زیادی می‌طلبد و گاهی تشخیص اینکه چه زمانی نیاز است به پزشک مراجعه کنیم، ممکن است برای والدین چالش‌برانگیز باشد. با شناخت علائمی که ممکن است نشان‌دهنده یک وضعیت جدی باشد، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و سلامت نوزاد را حفظ نمود. برخی از علائم خطرناک که نیاز به مراجعه فوری دارند عبارتند از:
- تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد در نوزاد زیر ۳ ماه: تب در این گروه سنی ممکن است نشانه عفونت جدی باشد و باید فوراً توسط پزشک ارزیابی شود.
- بی‌حالی شدید یا عدم پاسخ به محرک‌ها: اگر نوزاد نسبت به صدا، لمس یا نور واکنش نشان ندهد یا خواب‌آلودگی بیش از حد داشته باشد، باید سریعاً به پزشک مراجعه شود. این مطلب را مطالعه فرمایید : مشکلات شایع در خواب نوزادان
- کاهش ناگهانی اشتها یا عدم توانایی در تغذیه: کاهش ناگهانی اشتها یا ناتوانی در مکیدن می‌تواند نشانه بیماری یا مشکل جدی باشد.
- مشکل در تنفس: تنگی نفس، خس‌خس، تنفس سریع یا سخت، کبودی اطراف لب‌ها و ناخن‌ها، نیاز به ارزیابی اورژانسی توسط پزشک دارد.
- تشنج یا حرکات غیرطبیعی: بروز تشنج، لرزش یا حرکات غیرطبیعی نیز باید هرچه سریع‌تر بررسی شوند.
- استفراغ مکرر یا اسهال شدید؛ به خصوص اگر با علائم کم‌آبی همراه باشد نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک متخصص دارد.
تشخیص به موقع این علائم و مراجعه به پزشک می‌تواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض خطرناک جلوگیری کند. بنابراین در صورت مشاهده هر یک از این علائم، بهتر است والدین بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنند.
راهکارهای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها در نوزادان
پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها در نوزادان نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت و رشد آنها دارد. با رعایت نکات ساده اما مؤثر، والدین می‌توانند خطر ابتلای نوزادان خود به بسیاری از بیماری‌های شایع را کاهش دهند و محیطی ایمن و بهداشتی را برای فرزند خود فراهم کنند.
۱. رعایت بهداشت فردی و محیطی
از آنجا که نوزادان سیستم ایمنی ضعیفی دارند، رعایت بهداشت اطرافیان و محیط زندگی اهمیت بالایی دارد. شستن دست‌ها قبل از تماس با نوزاد، ضدعفونی کردن وسایل بازی و شیردهی و جلوگیری از تماس نوزاد با افراد بیمار یا دارای علائم سرماخوردگی می‌تواند به شکل چشمگیری خطر انتقال بیماری را کاهش دهد.
۲. تغذیه با شیر مادر
شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌ها و مواد مغذی است که به تقویت سیستم ایمنی نوزاد کمک می‌کند و از او در برابر بسیاری از عفونت‌ها محافظت به عمل میآورد. بنابراین توصیه می‌شود نوزادان حداقل تا ۶ ماهگی تنها با شیر مادر تغذیه شوند.
۳. واکسیناسیون به موقع
واکسیناسیون یکی از موثرترین راه‌های پیشگیری از بیماری‌های عفونی جدی در نوزادان است. والدین باید به تاریخ دقیق واکسیناسیون نوزاد خود پایبند باشند و همه واکسن‌های توصیه شده را در زمان مقرر تزریق کنند.
۴. تهویه مناسب و حفظ محیط سالم
اتاق نوزاد باید همیشه تمیز و دارای تهویه مناسب باشد. هوای تازه و خشک نگه داشتن محیط از رشد باکتری‌ها و ویروس‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین دمای اتاق باید متعادل باشد تا نوزاد نه سردش شود و نه گرم!
۵. جلوگیری از تماس با افراد بیمار
از نزدیکانی که علائم بیماری دارند بخواهید از دیدن نوزاد خودداری کنند، زیرا حتی اگر نوزاد سالم باشد، می‌تواند به سرعت به بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی مبتلا شود.
با رعایت این نکات ساده اما حیاتی، والدین می‌توانند به طور مؤثری از بروز بسیاری از بیماری‌های شایع در نوزادان پیشگیری کرده و سلامت فرزند خود را تضمین کنند.
اهمیت شناخت نشانه های بیماری‌های شایع کودکان
شناخت دقیق نشانه‌های بیماری‌های شایع در کودکان به والدین این امکان را می‌دهد که سریع‌تر و بهتر شرایط را مدیریت کنند. بسیاری از بیماری‌های نوزادان در مراحل اولیه با علائمی ساده شروع می‌شوند که ممکن است به راحتی نادیده گرفته شوند! اما توجه به این نشانه‌ها می‌تواند زندگی کودک را نجات دهد.
از طرف دیگر افزایش آگاهی والدین نسبت به نشانه‌های بیماری‌های شایع کودکان باعث کاهش اضطراب و نگرانی‌های بی‌مورد شده و امکان مراقبت صحیح و به موقع را فراهم می‌کند. این شناخت همچنین به والدین کمک خواهد کرد تا تفاوت بین نشانه‌های طبیعی و علائم بیماری را بهتر تشخیص داده و در صورت لزوم به موقع به پزشک مراجعه کنند.
علاوه بر این آموزش والدین در این زمینه باعث می‌شود تا آنها بتوانند با مراقبت‌های بهداشتی لازم، روند بهبود کودک را تسریع کنند و از بروز مشکلات پیچیده‌تر جلوگیری به عمل آورند.
نکات نهایی برای مراقبت بهتر از نوزادان
سلامت نوزادان نیازمند توجه ویژه و مراقبت کامل توسط والدین است، زیرا بیماری‌های نوزادان بسیار رایج و شایع هستند و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع به مشکلات جدی منجر می‌شوند. شناخت دقیق علائم و نشانه‌های این بیماری‌ها به والدین کمک می‌کند تا در اسرع وقت اقدامات لازم را انجام دهند و از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری کنند.
در انتها اگر در مورد سلامت نوزاد خود نگرانی دارید یا هر گونه علامتی مشاهده کرده‌اید که غیرطبیعی به نظر می‌رسد، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.
نظرات کاربران