اغلب والدین تصور می‌کنند که مراقبت از دندان نوزادان باید از زمان رویش اولین دندان آغاز شود! اما واقعیت این است که سلامت دهان و دندان از همان بدو تولد، حتی پیش از رویش دندان‌ها، اهمیت دارد. مراقبت صحیح در این دوران می‌تواند نقش بزرگی در جلوگیری از پوسیدگی زودرس و مشکلات دهانی در سال‌های بعد ایفا کند.
دندان‌های شیری اگرچه موقتی هستند، اما تأثیر زیادی در تغذیه، حرف زدن و حتی رشد صحیح فک و دندان‌های دائمی دارند. به همین دلیل آشنایی با روش‌های درست مراقبت از دهان نوزاد و دانستن زمان مناسب برای مشاوره دندانپزشکی کودک، از مواردی است که نباید نادیده گرفته شود.
در این مقاله با زبان ساده و بر اساس منابع علمی، به بررسی کامل موضوع مراقبت از دندان نوزاد می‌پردازیم و اطلاعات کاملی در این رابطه خدمتتان ارائه میکنیم.
زمان رویش دندان‌های شیری در نوزادان
دندان‌های شیری معمولاً از حدود ۶ ماهگی شروع به رویش می‌کنند، اما این بازه می‌تواند از ۴ تا ۱۲ ماهگی متفاوت باشد و نگران‌کننده نیست. به‌طور معمول اولین دندان‌هایی که ظاهر می‌شوند، دندان‌های پیشین فک پایین هستند. پس از آن دندان‌های پیشین بالا، دندان‌های کناری، آسیاب‌های کوچک و در نهایت دندان‌های آسیاب بزرگ تا حدود سه‌سالگی تکمیل می‌شوند. به طور کل یک کودک باید تا سن ۲.۵ تا ۳ سالگی ۲۰ دندان شیری داشته باشد.
علائم رویش دندان نوزادان
رویش دندان در نوزادان اغلب با علائمی مانند بی‌قراری، افزایش آب‌دهان، جویدن وسایل، بی‌خوابی شبانه و گاهی تب خفیف همراه است. این علائم طبیعی هستند اما اگر نوزاد تب بالا، اسهال یا بثورات شدید داشت، باید از نظر سایر بیماری‌ها بررسی شود.
مراقبت از دهان نوزاد قبل از رویش دندان‌ها
برخلاف تصور رایج، مراقبت از دندان نوزادان باید قبل از ظاهر شدن اولین دندان‌ها آغاز شود. در این دوران اگرچه دندانی در دهان نوزاد دیده نمی‌شود، اما لثه‌ها و محیط دهان نیاز به پاکسازی دارند تا از رشد باکتری‌ها در آن جلوگیری شود.
بهترین روش در این دوره، تمیز کردن لثه‌ها با گاز استریل مرطوب یا یک پارچه نرم و تمیز است. کافی است روزی یک تا دو بار، به‌ویژه پس از تغذیه یا قبل از خواب، انگشت خود را در پارچه بپیچید و به‌آرامی روی لثه‌ها، زبان و داخل گونه نوزاد بکشید. توجه داشته باشید که شروع زودهنگام مراقبت از دندان نوزاد به کاهش خطر بروز پوسیدگی زودرس کمک می‌کند.
مراقبت از دندان نوزاد بعد از رویش دندان‌ها
مراقبت از دندان نوزادان از هنگام رویش اولین دندان اهمیت زیادی دارد؛ زیرا دندان‌های شیری پایه‌گذار نظم، سلامت و موقعیت دندان‌های دائمی هستند.
بنابراین از همان زمان رویش اولین دندان، باید مسواک‌زدن را آغاز کنید. در ابتدا می‌توانید از مسواک انگشتی سیلیکونی مخصوص نوزاد استفاده نمایید. این مسواک‌ها نرم و کوچکند و به والدین کمک می‌کنند بدون اذیت‌کردن نوزاد، دندان‌های او را به‌آرامی مسواک بزنند.
این مطلب را بخوانید : اولین غذا کمکی نوزاد
خمیردندان مناسب نوزاد
تا حدود ۱۸ تا ۲۴ ماهگی، بهتر است از آب ساده برای مسواک زدن دندان کودکان استفاده کنید. بعد از آن با مشورت دندانپزشک می‌توان خمیردندان حاوی فلوراید را (به اندازه یک دانه برنج) وارد روتین بهداشتی کودک کرد. ممکن است این مطلب را دوست داشته باشید : غذا برای کودک دو ساله
تمیز کردن دندان‌ها باید حداقل روزی دو بار، به‌خصوص شب‌ها قبل از خواب انجام شود. چرا که باقی‌ماندن شیر یا مواد غذایی در دهان کودک به‌خصوص در شب، باعث پوسیدگی زودرس دندان‌های شیری می‌شود.
دیگر روش‌های مراقبت از دندان نوزادان
علاوه بر مسواک زدن، مراقبت از دندان نوزاد شامل بررسی تغییر رنگ دندان‌ها، توجه به بوی بد دهان و پرهیز از مصرف زیاد مواد قندی نیز می‌شود. همچنین در زمان مناسب باید برای مشاوره دندانپزشکی اقدام کنید تا از سلامت دندان فرزند خود مطمئن شوید.
چه عواملی باعث پوسیدگی دندان نوزاد می‌شود؟
پوسیدگی دندان در نوزادان، یکی از شایع‌ترین مشکلات دهانی در سال‌های ابتدایی زندگی است و معمولاً به دلیل بیتوجهای به نکات ساده‌ای اتفاق میافتد که می‌توان از آنها جلوگیری کرد. در ادامه به بررسی عوامل پوسیدگی دندان‌های شیری در نوزادان می‌پردازیم:
تغذیه شبانه با شیر
یکی از مهم‌ترین عوامل پوسیدگی دندان، تغذیه شبانه با شیشه شیر یا حتی شیر مادر در حالت خواب است. باقی ماندن شیر در دهان نوزاد در طول شب، محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند. به همین دلیل اگر مراقبت از دندان نوزاد بعد از تغذیه انجام نشود، به‌مرور زمان پوسیدگی شروع خواهد شد.
استفاده مداوم از شیشه شیر یا پستانک شیرین‌شده
دادن مداوم شیشه حاوی آبمیوه، شیر شیرین‌شده یا پستانک آغشته به مواد قندی باعث می‌شود دندان‌ها مدت طولانی در معرض قند قرار بگیرند. این موضوع پوسیدگی زودرس را به‌شدت افزایش می‌دهد.
بهداشت ضعیف دهان
اگر دهان نوزاد پس از تغذیه پاک نشود، یا مسواک‌زدن پس از رویش دندان‌ها به‌درستی انجام نگیرد، باکتری‌های دهان رشد کرده و باعث تخریب سطح دندان‌ها می‌شوند. بنابراین باید یک روتین مشخص برای مراقبت از دهان و دندان نوزاد داشته باشید.
رژیم غذایی ناسالم
مصرف زیاد آبمیوه‌های صنعتی، تنقلات شیرین یا بیسکوییت‌هایی که در دهان می‌مانند (مثل بیسکوییت کودک)، پوسیدگی را تسریع می‌کند. به همین دلیل انتخاب تغذیه مناسب نقش مهمی در سلامت دندان‌ها دارد. جهت آشنایی بیشتر این مطلب را مطالعه کنید : بهترین غذا برای نوزاد
زمان مناسب برای مشاوره دندانپزشکی کودک
بسیاری از والدین تصور می‌کنند که نیاز به مراجعه به دندانپزشک تا زمان رویش کامل دندان‌ها یا بروز مشکلی خاص مثل پوسیدگی دندان وجود ندارد، اما این باور نادرست است! شناخت زمان مناسب برای مشاوره دندانپزشکی می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات دندانی جلوگیری کرده و مسیر مراقبت از دندان نوزاد را هموارتر کند.
توصیه متخصصان: اولین ویزیت تا ۱۲ ماهگی
طبق توصیه انجمن دندانپزشکی آمریکا و بسیاری از متخصصان، والدین باید نوزاد خود را حداکثر تا زمان یک‌سالگی یا طی شش ماه اول پس از رویش اولین دندان، برای مشاوره نزد دندانپزشک ببرند. در این ویزیت وضعیت رشد دندان‌ها، بهداشت دهان و عادت‌های تغذیه کودک بررسی می‌شوند.
مزایای مراجعه زودهنگام به دندانپزشک
از مزایای مراجعه زودهنگام به دندانپزشک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیشگیری از پوسیدگی زودرس دندان‌ها
- آموزش صحیح روش‌های مراقبت از دندان نوزاد به والدین
- شناسایی زودهنگام ناهنجاری‌های دهانی یا فکی
- کاهش ترس کودک از محیط دندانپزشکی در آینده
ویزیت بعدی توسط دندانپزشک چه زمانی است؟
بعد از اولین مراجعه، معمولاً بسته به وضعیت دهان و دندان نوزاد، دندانپزشک زمان‌بندی مراجعات بعدی را تعیین می‌کند. در اغلب موارد بررسی هر ۶ ماه یک‌بار توصیه می‌شود.
به طور کل دانستن زمان مناسب برای مشاوره دندانپزشکی آغاز مسیر حرفه‌ای مراقبت از سلامت دهان نوزاد است؛ مسیری که به داشتن لبخندی سالم و زیبا در آینده منتهی می‌شود.
پیشگیری از پوسیدگی زودرس دندان‌ها
یکی از اهداف اصلی مراقبت از دندان نوزادان، پیشگیری از پوسیدگی زودرس دندان‌ها است؛ در واقع با اقدامات ساده و منظم می‌توان تأثیر زیادی در حفظ سلامت دندان‌های شیری نوزادان داشت.
استفاده از فلوراید
فلوراید ماده‌ای مؤثر در تقویت مینای دندان است که با مشورت دندانپزشک می‌توان از آن برای کودکان استفاده کرد. خمیردندان کودکانه حاوی فلوراید نیز، از سن مناسب و به مقدار کنترل‌شده، توصیه می‌شود.
ایجاد روتین بهداشت دهان
عادت دادن کودک به مسواک‌زدن منظم از همان اوایل زندگی، پایه‌گذار رفتارهای مثبت او در آینده است. استفاده از مسواک نرم، آموزش مسواک‌زدن به‌صورت بازی و همراهی والدین در این کار موجب آموزش صحیح به کودک می‌شود. اما مراقبت از دندان نوزاد نیازمند ثبات، صبر و آموزش مرحله‌به‌مرحله است.
تغذیه سالم و محدودکردن قند
کاهش مصرف مواد قندی، به‌خصوص میان‌وعده‌های شیرین و نوشیدنی‌های صنعتی، نقش کلیدی در پیشگیری از پوسیدگی دندان دارد. برای کاهش خطر این نوع خوراکیها، نوشیدن آب پس از مصرف غذا یا شیر توصیه می‌شود.
ارتباط تغذیه با سلامت دندان نوزاد
یکی از پایه‌های اصلی مراقبت از دندان نوزاد، تغذیه سالم و آگاهانه است. زیرا آنچه کودک می‌خورد، تأثیر مستقیم بر سلامت دهان و دندان او دارد.
شیر مادر؛ بهترین شروع
شیر مادر نه‌تنها منبع تغذیه‌ای کامل برای نوزاد است، بلکه به دلیل ترکیبات خاصی که دارد به تقویت سیستم ایمنی و سلامت دهان نوزاد کمک می‌کند. شیر مادر به‌صورت طبیعی کمتر از شیر خشک روی دندان‌ها باقی مانده و احتمال پوسیدگی را کاهش می‌دهد. با این حال حتی پس از مصرف شیر مادر هم باید دهان نوزاد تمیز شود.
آبمیوه‌های صنعتی و قندهای پنهان
بسیاری از والدین برای تشویق نوزاد به خوردن مایعات، از آبمیوه‌های آماده استفاده می‌کنند، غافل از اینکه این نوشیدنی‌ها حاوی مقادیر زیادی قند هستند. این قندها به راحتی به دندان می‌چسبند و اگر مراقبت از دندان نوزادان به‌درستی انجام نشود، پوسیدگی‌های شدیدی را ایجاد خواهند کرد.
مصرف غذاهای کمکی
بعد از شروع تغذیه کمکی باید از غذاهایی استفاده کنید که قند طبیعی کمی دارند و به بافت دندان‌ها نمی‌چسبند. سبزیجات نرم، پوره میوه‌های تازه و غلات بدون قند انتخاب‌های مناسبی به عنوان غذاهای کمکی هستند.
آیا استفاده از پستانک و شیشه شیر به دندان نوزاد آسیب می‌زند؟
پستانک و شیشه شیر دو وسیله‌ای هستند که در ماه‌های ابتدایی زندگی نوزاد می‌توانند به آرامش او کمک کنند! اما اگر به‌درستی استفاده نشوند، باعث ایجاد مشکلات جدی در دهان و دندان کودک خواهند شد. در ادامه به بررسی مزایا و معایب استفاده از هریک از این محصولات می‌پردازیم:
مزایا و معایب استفاده از پستانک
استفاده کنترل‌شده از پستانک می‌تواند نوزاد را آرام کند و حتی خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش دهد. اما استفاده طولانی‌مدت، به‌خصوص بعد از دو سالگی، ممکن است باعث تغییر در فرم فک، جلوآمدن دندان‌های جلویی و ناهنجاری‌های گفتاری شود. برای جلوگیری از بروز این مشکلات توجه به نکات زیر ضروری است:
- از پستانک‌های ارتودنسی با طراحی مناسب استفاده کنید.
- از آغشته‌کردن پستانک به مواد شیرین یا عسل جداً پرهیز کنید.
- پستانک را تا ۲ سالگی به‌تدریج حذف کنید.
مزایا و معایب استفاده از شیشه شیر
شیشه شیر در ساعات بیداری کاربردی است. اما خواباندن نوزاد با شیشه شیر یکی از عوامل اصلی پوسیدگی زودرس دندان است؛ زیرا شیر باقی مانده در دهان حین خواب، محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند. برای مراقبت از دندان نوزادان، باید پس از تغذیه دهان کودک تمیز شده یا با کمی آب شسته شود.
چه زمانی باید نگران شکل رشد دندان‌ها باشیم؟
رشد و شکل‌گیری دندان‌های نوزاد معمولاً روندی طبیعی و بدون مشکل را طی می‌کند؛ اما گاهی والدین ممکن است متوجه ناهنجاری‌هایی شوند که نیازمند توجه و مشاوره تخصصی است. آگاهی از این موارد کمک می‌کند تا بتوان از بروز مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری کرد. از جمله مواردی که باید به آنها توجه شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تاخیر زیاد در رویش دندان‌ها: اگر تا ۱۵ ماهگی هنوز اولین دندان کودک ظاهر نشده، بهتر است با دندانپزشک مشورت شود.
- ظاهر نامنظم دندان‌ها: دندان‌های نوزاد باید به صورت منظم و قرینه رشد کنند. فاصله زیاد یا تنگی بیش از حد ممکن است نشانه مشکلات فکی باشد.
- رنگ غیرطبیعی دندان‌ها: لکه‌های سفید کدر، قهوه‌ای یا سیاه روی دندان‌ها می‌تواند نشان‌دهنده پوسیدگی یا سایر مشکلات باشد.
- مشکلات در جویدن غذا: اگر کودک هنگام جویدن درد دارد یا دهان خود را زیاد می‌بندد، احتمال وجود مشکل وجود دارد.
نکات پایانی درباره سلامت دندان نوزادان
مراقبت از دندان نوزادان، از همان روزهای اول زندگی باید آغاز شود تا پایه‌های سلامت دهان و دندان او به‌درستی شکل بگیرد. شناخت مراحل رشد دندان، ایجاد عادات بهداشتی مناسب، تغذیه سالم و مراجعه به موقع به دندانپزشک، مهم‌ترین نکات داشتن کودکی با دندان‌هایی سالم و زیبا هستند.
بنابراین همین امروز با رعایت نکات این مقاله، قدم‌های محکمی در مسیر سلامت دهان فرزندتان بردارید و برای اولین ویزیت دندانپزشکی کودک خود اقدام کنید.
سوالات متداول
۱. از چه سنی باید مسواک زدن را شروع کرد؟
بهتر است بلافاصله پس از رویش اولین دندان، مسواک زدن با مسواک نرم مخصوص نوزاد آغاز شود. قبل از رویش دندان هم تمیز کردن لثه‌ها با پارچه مرطوب توصیه می‌شود.
۲. اگر دندان نوزاد لکه‌دار شد، چه باید کرد؟
لکه‌های سفید یا قهوه‌ای روی دندان می‌توانند نشانه پوسیدگی باشند. بنابراین بهتر است سریعاً به دندانپزشک کودک مراجعه کنید تا درمان مناسب انجام شود.
3. آیا تب هنگام دندان درآوردن طبیعی است؟
کمی تب خفیف و بی‌قراری طبیعی است، اما تب بالا یا طولانی نشانه بیماری دیگری بوده و باید توسط پزشک بررسی شود. این مطلب برای شما مفید است : بیماریهای شایع نوزادان
۴. چطور نوزاد را به مسواک زدن عادت دهیم؟
با بازی و الگو گرفتن از والدین، استفاده از مسواک‌های رنگی و نرم و ایجاد روتین روزانه می‌توان کودک را به مسواک زدن علاقه‌مند کرد.
نظرات کاربران