نکات مهم در مراقبت از پوست نوزادان
پوست نوزادان بسیار حساس و آسیب‌پذیر است؛ اما از لحظه تولد این پوشش ظریف در معرض عوامل محیطی، لباس، مواد شوینده و… قرار می‌گیرد. برخلاف بزرگسالان، پوست نوزاد هنوز به‌طور کامل تکامل نیافته و بسیار نازک‌تر و خشک‌تر است؛ به همین دلیل توجه به مراقبت‌های پوستی در این دوران، نقش کلیدی در پیشگیری از التهاب، خشکی و آسیب‌های پوستی ایفا می‌کند.
در این مقاله تلاش می‌کنیم با زبانی دقیق، علمی و درعین‌حال ساده و قابل‌فهم، به بررسی نکات مهم در مراقبت از پوست نوزادان بپردازیم.
چرا پوست نوزاد حساس‌تر است؟
پوست نوزاد تازه‌متولدشده تنها حدود یک‌پنجم ضخامت پوست یک فرد بزرگسال را داشته و به همین دلیل حساسیت بیشتری در برابر عوامل بیرونی دارد. در واقع لایه‌های محافظ پوست نوزاد هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته و همین مسئله باعث می‌شود که آب بدن آن‌ها سریع‌تر تبخیر گردد. از دیگر دلایل حساس بودن پوست نوزاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عملکرد نادرست غدد چربی پوست نوزاد
غدد چربی که نقش مهمی در حفظ رطوبت پوست ایفا می‌کنند، در بدن نوزادان هنوز عملکرد کامل و منظمی ندارند. به همین دلیل است که بسیاری از نوزادان، به‌ویژه در هفته‌های ابتدایی تولد، دچار پوسته‌ریزی، خشکی، یا قرمزی موقت پوست می‌شوند. این پدیده‌ها در بیشتر موارد طبیعی هستند و با مراقبت صحیح به‌تدریج برطرف می‌شوند.
عدم تکامل سیستم ایمنی پوست نوزاد
سیستم ایمنی پوست نوزاد هنوز در مراحل ابتدایی رشد قرار دارد. به‌همین دلیل پوست نوزادان نسبت به آلرژن‌ها (مانند برخی شوینده‌ها، مواد عطری یا حتی لباس با الیاف نامناسب) واکنش شدیدتری نشان می‌دهد. والدین باید دقت کنند که تماس با این عوامل می‌تواند باعث بروز قرمزی، التهاب یا حتی لکه قرمز روی پوست نوزاد شود.
این مطلب ممکن است مفید باشد : زردی نوزاد از دلایل تا راهکارها
مراقبت‌های روزانه از پوست نوزاد
مراقبت از پوست نوزادان، بیشتر از آنکه نیاز به محصولات گران‌قیمت داشته باشد، به دانش، دقت و ملایمت احتیاج دارد. بنابراین با رعایت چند اصل ساده اما مهم می‌توان از بسیاری از مشکلات پوستی در نوزادان جلوگیری کرد. در ادامه نکات اصلی را به تفکیک بررسی می‌کنیم:
شست‌وشوی بدن نوزاد
برخلاف باور رایج، نوزاد نیازی به استحمام روزانه ندارد. در هفته‌های اول تولد، دو تا سه بار حمام در هفته کفایت می‌کند، مگر در شرایطی که بدن او کثیف شده باشد. استحمام بیش از حد می‌تواند چربی‌های طبیعی پوست را از بین ببرد و باعث خشکی و حساسیت شود.
هنگام حمام‌کردن، استفاده از آب ولرم و یک شوینده مخصوص پوست نوزاد (بدون عطر، الکل یا پارابن) توصیه می‌شود. محصولات مراقبت از پوست کودکان باید از نظر PH با پوست نوزاد سازگار باشند و ترجیحاً از برندهای معتبر با تاییدیه‌های پزشکی تهیه شوند.
خشک‌کردن صحیح پوست نوزاد
پس از حمام با یک حوله نرم، تمیز و صد درصد پنبه‌ای، پوست نوزاد را به آرامی با ضربات ملایم خشک کنید. همچنین توجه ویژه‌ای به پشت گوش‌ها، گردن، زیر بغل و کشاله ران داشته باشید؛ زیرا این نواحی در صورت مرطوب ماندن، بیشتر مستعد تحریک هستند.
انتخاب لباس مناسب برای نوزاد
لباس نوزاد باید سبک، راحت، نرم و ترجیحاً از جنس پنبه و تنفس‌پذیر باشد. بنابراین از پوشاندن لباس‌های تنگ یا چند لایه به نوزاد در محیط‌های گرم پرهیز کنید؛ چرا که این شرایط می‌تواند باعث قرمزی یا ایجاد لکه‌های قرمز روی پوست نوزاد تازه متولد شده شود.
ممکن است این مطلب را دوست داشته باشید : اهمیت واکسیناسیون نوزادان
تعویض به‌موقع پوشک
نوزادان در روزهای ابتدایی ممکن است تا ۱۰ بار یا بیشتر نیاز به تعویض پوشک داشته باشند. عدم تعویض طولانی‌مدت پوشک خیس یا آلوده، از مهم‌ترین دلایل بروز لکه‌های قرمز پوستی یا التهاب در ناحیه پوشک است.
پس از هربار تعویض پوشک، ناحیه را با آب ولرم و پنبه (یا دستمال مرطوب مخصوص نوزاد) پاک کرده و اجازه دهید پوست او کاملاً خشک شود. در صورت نیاز می‌توانید از کرم محافظ پای نوزاد نیز استفاده کنید.
دمای اتاق و محیط اطراف
دمای اتاق نوزاد باید معتدل و در محدوده ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد باشد. هوای خیلی گرم یا خیلی خشک، رطوبت طبیعی پوست نوزاد را کاهش داده و موجب خشکی یا قرمزی آن می‌شود. همچنین در فصول سرد استفاده از دستگاه بخور سرد در اتاق نوزاد می‌تواند به حفظ لطافت پوست کمک کند. در اینجا بخوانید : مشکلات شایع در خواب نوزادان و راهکارها
اهمیت مرطوب نگه داشتن پوست نوزاد
وجود رطوبت کافی در لایه‌های سطحی پوست، نه تنها از خشکی و ترک جلوگیری می‌کند، بلکه سد دفاعی پوست را تقویت کرده و توانایی آن را در برابر عوامل محیطی مانند گرد و غبار، تغییر دما یا تماس با مواد تحریک‌کننده افزایش می‌دهد. بنابراین در صورتی که به دنبال راهی برای مراقبت از پوست نوزادان میگردید باید بدانید که پوست مرطوب و تغذیه‌شده، کمتر دچار واکنش‌های التهابی و آلرژیک می‌شود.
همچنین در برخی نوزادان مستعد خشکی پوست، استفاده از پماد مخصوص (ترجیحاً با پایه طبیعی مانند وازلین یا لانولین) می‌تواند به بازسازی و حفظ لطافت پوست کمک کند.
چه زمانی باید از مرطوب‌کننده استفاده کرد؟
بهترین زمان برای استفاده از مرطوب‌کننده، بلافاصله پس از حمام است؛ یعنی زمانی که پوست هنوز کمی مرطوب بوده و رطوبت به‌خوبی جذب آن می‌شود. این کار از تبخیر رطوبت پوست جلوگیری کرده و به تقویت لایه محافظ آن کمک می‌کند. با این حال در صورت مشاهده خشکی مداوم، می‌توان یک یا دو بار در روز نیز از مرطوب‌کننده استفاده کرد.
ویژگی‌های یک مرطوب‌کننده مناسب برای نوزادان
- بدون عطر، پارابن و الکل: این مواد می‌توانند پوست حساس نوزاد را تحریک کرده و باعث بروز آلرژی شوند.
- دارای تاییدیه پوستی: اطمینان حاصل کنید که محصول توسط متخصصین پوست بررسی و تایید شده باشد.
- ترکیبات طبیعی و ملایم: موادی مانند شی‌باتر، روغن بادام شیرین، آلوئه‌ورا یا عصاره جو دوسر از جمله ترکیبات مفید و ایمن برای نوزادان هستند.
- فرمولاسیون سبک و بدون چربی سنگین: تا منافذ پوست نوزاد بسته نشود و تنفس پوستی او مختل نگردد.
رایج‌ترین مشکلات پوستی نوزادان و روش‌های مراقبت از آن‌ها
پوست نوزادان به دلیل حساسیت و نازک بودن و قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی، مستعد بروز مشکلات پوستی مختلف است. بیشتر این مشکلات طبیعی و گذرا هستند، اما شناخت آن‌ها برای جلوگیری از نگرانی بی‌مورد و اقدامات درست برای مراقبت از پوست نوزادان نیز بسیار اهمیت دارد.
لکه‌های قرمز روی پوست نوزاد تازه متولد شده
بسیاری از نوزادان در روزهای ابتدایی تولد دچار لکه‌های قرمز روی پوست می‌شوند. این لکه‌ها ممکن است به شکل نقطه‌ای، پراکنده یا با زمینه صورتی مایل به قرمز دیده شوند. از دلایل آن‌ها نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اریتما توکسیکوم: بثوراتی موقتی که اغلب در روز دوم یا سوم تولد ظاهر می‌شوند و در عرض چند روز از بین می‌روند.
- واکنش به گرما: پوشاندن زیاد نوزاد یا دمای بالای محیط می‌تواند منجر به ایجاد لکه‌های قرمز شود.
خوشبختانه نیازی به درمان دارویی برای این مشکل نیست؛ فقط باید پوست را خشک و خنک نگه داشت و از پوشاندن لباس زیاد پرهیز کرد.
قرمزی و التهاب ناشی از پوشک
قرمزی در پاهای نوزاد بسیار شایع است و معمولاً به دلیل تماس طولانی‌مدت پوست با ادرار، مدفوع یا پوشک مرطوب ایجاد می‌شود. در برخی موارد نیز نوع خاصی از پوشک یا دستمال مرطوب، پوست را تحریک می‌کند.
تعویض مداوم پوشک، خشک کردن کامل ناحیه و استفاده از کرم محافظ حاوی زینک اکساید برای درمان توصیه می‌شود. همچنین در صورت امکان، چند بار در روز اجازه دهید ناحیه بدون پوشک بماند تا هوا بخورد.
خشکی پوست صورت نوزاد
در هفته‌های اول پس از تولد، خشکی پوست صورت نوزاد به‌ویژه روی گونه‌ها یا پیشانی بسیار رایج است. این خشکی معمولاً خودبه‌خود رفع می‌شود، اما اگر شدید باشد استفاده از پماد مخصوص خشکی پوست نوزاد یا کرم مرطوب‌کننده ملایم بدون عطر می‌تواند به رفع این خشکی کمک کند. همچنین باید از شست‌وشوی بیش‌ازحد صورت کودک پرهیز شود.
آکنه نوزادی
آکنه نوزادی معمولاً به شکل برجستگی‌های ریز قرمز یا سفید روی صورت ظاهر می‌شود و اغلب در اثر تاثیر هورمون‌های مادر در دوران بارداری ایجاد می‌شود. این آکنه‌ها بی‌خطر و موقتی هستند و نیازی به درمان خاصی ندارند. تنها باید پوست نوزاد را با آب ولرم و بدون صابون بشویید و از استفاده از کرم‌ها یا محصولات درمانی بزرگسالان جداً پرهیز کنید.
پوستهپوسته شدن پوست
در نوزادان تازه متولدشده ممکن است پوست به‌صورت خفیف شروع به لایه‌برداری کند. این اتفاق بیشتر در کف دست و پا یا شکم و پشت دیده می‌شود. در این موارد نیازی به نگرانی نیست و پوست خود را بازسازی می‌کند. اما در صورت خشکی شدید، می‌توان از مرطوب‌کننده‌های مخصوص نوزاد استفاده کرد.
این مطلب را نیز مطالعه کنید : دلایل گریه نوزاد
اهمیت بررسی تصاویر انواع لکه های پوستی نوزادان
بررسی عکس‌های مربوط به لکه‌های پوستی نوزادان می‌تواند به والدین کمک کند که وضعیت پوست کودک خود را بهتر تشخیص دهند و بی‌دلیل نگران برخی نشانه‌های بی‌خطر نباشند. البته هیچ تصویری جای معاینه پزشک را نمی‌گیرد و در صورت مشاهده مورد غیرمعمول یا پایدار، مراجعه به متخصص ضروری است!
قرمزی پوست نوزاد کی از بین می رود؟
زمان رفع قرمزی بسته به علت آن متفاوت است. در مواردی مانند آکنه نوزادی یا اریتما توکسیکوم، معمولاً مشکل طی ۳ تا ۷ روز از بین می‌رود. اما اگر قرمزی با تب، تورم، ترشح یا بی‌قراری همراه بود، ممکن است نشان‌دهنده عفونت یا واکنش آلرژیک باشد و باید حتماً توسط پزشک بررسی شود.
برای روشن شدن پوست کودک چه باید کرد؟
یکی از نگرانی‌های رایج برخی والدین، تیره بودن رنگ پوست کودک است. لازم است تاکید کنیم که رنگ پوست نوزاد ژنتیکی بوده و به عوامل ارثی و نژادی وابسته است. بنابراین هیچ کرم یا درمانی نمی‌تواند رنگ پوست کودک را به‌صورت دائمی تغییر دهد. در واقع آنچه اهمیت دارد، رنگ پوست نوزاد نیست بلکه سلامت و شفافیت آن است. اما برای اینکه پوست کودک شاداب‌تر و یکدست‌تر به نظر برسد باید به موارد زیر توجه کنید:
- تغذیه مناسب با شیر مادر یا شیر خشک استاندارد رعایت شود. (بهترین غذا برای نوزاد چیست؟)
- از مرطوب‌کننده‌های مخصوص نوزاد برای جلوگیری از خشکی استفاده گردد.
- پوست کودک از آفتاب مستقیم، گرد و غبار و آلودگی دور نگه داشته شود.
- در صورت مشاهده تیرگی یا لک‌های غیرعادی، با پزشک مشورت گردد.
پس به جای تمرکز بر تغییر رنگ پوست، بهتر است بر مراقبت صحیح و پیشگیری از آسیب‌های پوستی تمرکز کنید.
مراقبت درست، کلید درخشش طبیعی پوست نوزاد
پوست نوزادان از اولین لحظه تولد نیازمند توجه ویژه است؛ چرا که نازک‌تر، حساس‌تر و در برابر عوامل محیطی آسیب‌پذیرتر از پوست بزرگسالان به نظر می‌رسد. بنابراین بسیاری از مشکلات پوستی نوزادان مانند قرمزی، خشکی یا جوش‌های ریز، طبیعی و گذرا هستند و با رعایت نکات ساده‌ای مانند استفاده از شوینده‌های ملایم، مرطوب‌کننده‌های مخصوص کودک، پوشاندن لباس‌های نخی و تهویه مناسب محیط، به‌راحتی می‌توان از بروز یا تشدید آن‌ها جلوگیری کرد.
اما مهم‌تر از همه این است که والدین بدانند هدف اصلی مراقبت پوستی، حفظ سلامت و لطافت طبیعی پوست کودک است؛ بنابراین نباید به فکر تغییر رنگ یا ظاهر آن باشید. همچنین ذکر این نکته ضروری است که هرگونه استفاده از محصولات درمانی یا آرایشی بدون مشورت با پزشک، می‌تواند به پوست لطیف نوزاد آسیب بزند. در پایان به یاد داشته باشید که عشق، دقت و آگاهی سه پایه اصلی مراقبت پوستی صحیح در نوزادان هستند!
نظرات کاربران